Al meer dan 20 jaar is het West-Eastern Divan Orkest, een initiatief van Daniel Barenboim en Edward Saïd, een belangrijke speler in de internationale muziekwereld.
In 1999 creëerden Daniel Barenboim en wijlen de Palestijnse literatuurwetenschapper Edward W. Said een workshop voor jonge musici om het samenleven en de interculturele dialoog te bevorderen. Ze noemden het orkest en de workshop naar Johann Wolfgang von Goethe’s gedichtenbundel West-Eastern Divan; een centraal werk voor de ontwikkeling van het concept van de wereldcultuur. De eerste repetitiesessies van het orkest vonden plaats in Weimar en Chicago. Een gelijk aantal Israëlische en Arabische musici vormen de basis van het ensemble, samen met leden uit Turkije, Iran en Spanje. Zij ontmoeten elkaar elke zomer voor repetities, gevolgd door een internationale concerttournee.
Sinds de oprichting heeft het Divan orkest keer op keer bewezen dat muziek barrières kan doorbreken die voorheen als onoverkomelijk werden beschouwd. Het enige politieke aspect dat in het werk van het West-Oostelijk Divan orkest overheerst, is de overtuiging dat er geen militaire oplossing bestaat voor het Arabisch-Israëlische conflict en dat het lot van Israëliërs en Palestijnen onlosmakelijk met elkaar verbonden is.
Het Divan orkest laat aan de hand van zijn werk en zijn bestaan zien dat er bruggen kunnen worden geslagen om de mensen aan te moedigen naar het verhaal van de ander te luisteren.
Hoewel muziek alleen het Arabisch-Israëlische conflict niet kan oplossen, geeft het het individu het recht en de plicht om zich volledig te uiten terwijl het naar zijn of haar buurman luistert. Op basis van deze notie van gelijkheid, samenwerking en rechtvaardigheid voor iedereen, vormt het Divan orkest een alternatief model voor de huidige situatie in het Midden-Oosten.
Sinds de eerste jaren is het een van de doelstellingen van de West-Oostelijke Divan om op te treden in alle landen die door haar musici worden vertegenwoordigd. Concerten in Rabat, Doha en Abu Dhabi en het historische concert in Ramallah in 2005 zijn stappen in de richting van deze ambitie. Het Divan orkest heeft ook opgetreden in de Verenigde Naties: in december 2006 ter ere van secretaris-generaal Kofi Annan tijdens de Algemene Vergadering in New York en in oktober 2015 in het hoofdkwartier van de VN in Genève. Secretaris-generaal Ban Ki-moon noemde Daniel Barenboim ‘Vredesboodschapper van de VN’ in september 2007 en wees het West-Eastern Divan Orkest in februari 2016 aan als VN ‘Global Advocate for Cultural Understanding’.
Het repertoire van het Divan orkest strekt zich uit van symfonische werken tot opera en kamermuziek. Tot de hoogtepunten van de concerten behoren optredens in de Berlijnse Philharmonie, het Teatro alla Scala in Milaan, het Musikverein in Wenen, de Carnegie Hall in New York, het Tsjaikovski Conservatorium in Moskou, het Hagia Eirene Museum in Istanbul, Salle Pleyel in Parijs, het Plaza Mayor in Madrid en het Teatro Colón en het Centro Cultural Kirchner in Buenos Aires. Het Divan orkest is een vaste gast op de BBC Proms en de festivals van Salzburg en Luzern.
Over Daniel Barenboim en Edward Saïd, de 2 initiatiefnemers
Daniel Barenboim
Pianist en dirigent, staatsburger van Argentinië, Israël, Palestina en Spanje.
De huidige algemene muziekdirecteur van de Berlijnse Staatsopera en de Staatskapelle Berlin, was Barenboim eerder al muziekdirecteur van het Chicago Symphony Orchestra, het Orchestre de Paris en La Scala in Milaan.
Barenboim staat bekend om zijn werk met het West-Eastern Divan Orkest, een ensemble van jonge Arabische en Israëlische musici, en als resoluut criticus van de Israëlische bezetting van de Palestijnse gebieden.
Barenboim heeft vele onderscheidingen en prijzen ontvangen, waaronder zeven Grammy’s, een ere-ridderbevelhebber van de Orde van het Britse Rijk, de Franse Légion d’honneur als commandant en grootofficier, en de Duitse Großes Bundesverdienstkreuz mit Stern und Schulterband.
Samen met de Palestijns-Amerikaanse geleerde Edward Said kreeg hij de Prince of Asturias Concord Award van Spanje.
Barenboim is een polyglot, spreekt vloeiend Spaans, Hebreeuws, Engels, Frans, Italiaans en Duits.
Hij is een zelf omschreven Spinozist en is sterk beïnvloed door het leven en denken van Spinoza.
Edward Said
Hoogleraar literatuur aan Columbia University, een publieke intellectueel, en een grondlegger van het academische veld van de postkoloniale studies. Hij was een Palestijns-Amerikaan, geboren in het Brits Mandaat Palestina, en was een Amerikaans staatsburger via zijn vader, een veteraan van het Amerikaanse leger.
Opgeleid in de westerse canon aan Britse en Amerikaanse scholen, paste Said zijn opleiding en bi-cultureel perspectief toe om de verschillen in cultureel en politiek besef tussen de westerse wereld en de oosterse wereld op te helderen, met name over het Israëlisch-Palestijnse conflict in het Midden-Oosten; zijn belangrijkste invloeden waren Antonio Gramsci, Frantz Fanon, Aimé Césaire, Michel Foucault, en Theodor Adorno.
Als cultuurcriticus staat Said bekend om het boek Orientalism (1978), een kritiek op de culturele voorstellingen die de basis vormen van het Oriëntalisme – hoe de westerse wereld de Oriënt waarneemt. De basistekst was het Oriëntalisme controversieel onder geleerden van Oosterse studies, filosofie en literatuur.
Als publieke intellectueel was Said een controversieel lid van de Palestijnse Nationale Raad, vanwege zijn publieke kritiek op Israël en de Arabische landen. Met name het politieke en culturele beleid van moslimregimes die handelden tegen de nationale belangen van hun volkeren.
Said pleitte voor de oprichting van een Palestijnse staat om de Palestijnen in Israël gelijke politieke en mensenrechten te garanderen. Inclusief het recht op terugkeer naar het vaderland. Hij definieerde zijn oppositionele relatie met de status quo als de taak van de publieke intellectueel die “moet ziften, oordelen, bekritiseren, kiezen, zodat de keuze terugkeert naar het individu“.
Het Divan orkest als uiting van de kernwaarden van democratie
Wanneer de volgende vraag gesteld werd “Mr. Barenboim, u bent een van de belangrijkste levende muzikanten van ons tijdperk. Waarom vindt u het zo belangrijk om u naast uw werk te wijden aan andere wereldproblemen?“, antwoordde hij het volgende:
“Mijn vriend Edward Said schreef een boek over de rol van de intellectueel in de samenleving. Said zei dat de intellectueel een morele verplichting heeft om de gevestigde orde te bekritiseren. Er zijn veel mensen in de wereld van de muziek, zowel op het podium als in het publiek, die muziek als iets moois beschouwen en die in ivoren torens leven. Ik hou niet van ivoren torens. Ik heb het gevoel dat ik een verantwoordelijkheid heb met het West-Eastern Divan orkest. De democratie die we in dit deel van de wereld genieten geeft ons bepaalde rechten. Maar ze legt ons ook verplichtingen op.”
